وقتی حال عبادت نداریم چه کنیم ؟

قلب به عنوان یكی از مراتب وجود آدمی همواره با دگرگونی و قبض و بسط همراه است و از فراز و نشیب جدایی ندارد. لذا هر امری كه خارج از اعتدال بوده و به دو طرف افراط و تفریط نزدیک باشد باعث اضطراب و دگرگونی قلب می شود یعنی هر گناه و فعل زشت و حرامی ذانا این قابلیت را دارد كه انسان را به قبض بیندازد و او را در هم و غمگین نماید كه انسان در چنین حالتی باید توبه و استغفار را کلید بیماری و رهایی از قبض قرار دهد تا به حالت عادی بازگردند و در طرف مقابل نیز دوری و پرهیز از زشتی ها و وارد شدن در جرگه اهل تقوا و متقین نیز موجب می شود تا انسان به بسط افتاده قلبش شاد و مطمان گردد كه در این صورت لازم است انسان شكر خدای به جا آورد.

در این زمینه امام رضا علیه السلام  فرمودند: إنَّ لِلقُلوبِ إقبالاً وإدبارا، ونَشاطا وفُتورا، فإذا أقبَلَت بَصُرَت وفَهِمَت، وإذا أدبَرَت كَلَّت ومَلَّت، فَخُذُوها عِندَ إقبالِها ونَشاطِها، واترُكُوها عِندَ إدبارِها وفُتورِها؛

همانا دلها را رویكردى است و روى گردى، نشاطى است و ضعفى، پس هر گاه رو كنند، با فهم و بصیرت شوند و هر گاه پشت كنند، خسته و ملول گردند. بنابراین، به گاه روى آورى و نشاطشان، به آنها چنگ زنید [و در عبادات به كارشان كشید] و به گاه رویگردانى و ضعفشان، آنها را به حال خود رها سازید. ( بحار الأنوار: 78/353/9 )

توصیه از حاج میرزا اسماعیل دولابی  (ره) 

«....اگر دیدید حال عبادت ندارید، خیلی شلوغ نکنید و صابر باشید چون خدا که صانع و پرورنده ماست، برای رشد دادن ما این کار را کرده است. وقتی هم راه باز شد و کار روی دور افتاد شکر کنید و بهره ببرید. 
در سیرِ الی الله عجله کردن و تقلاّ و فشار آوردن نه تنها نتیجه ای ندارد، بلکه راه را مسدود می کند. آنچه راه را باز و نزدیک می کند ادب و تواضع است.... در محضر اولیای خدا هم ادب و انتظار را پیشه کنید تا بتوانید از آنها بهره ببرید. با شتاب زدگی و زور و اصرار موجب محرومیت خود نشوید.»( کتاب طوبی محبت ) 

آفات تکرار ادبار قلبی

1ـ عادت به تنبلی و اهمال کاری؛ چون در حالت انقباض کار نمی‏کند.

2ـ گذر عمر و به خصوص دوران جوانی که مهمترین سرمایه‎ی ماست رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روز قیامت هیچ كس قدم از قدم بر نمى دارد مگر اینكه درباره چهار چیز از او پرسیده شود:
1 ـ از عمرش كه در چه راهى گذراند.2 ـ از جوانى اش كه چگونه و در چه راهى سپرى كرد.3 ـ از مال و ثروتش كه از كجا به دست آورد و در چه راهى مصرف كرد. 4 ـ و از محبت ما خاندان. (خصال صدوق قدس سره، ج1، ص 253، حدیث 125 )

همین نفس‎هایی که می‎کشیم سرمایه‎ی ما هستند (قَالَ علی(علیه السلام): نَفَسُ الْمَرْءِ خُطَاهُ إِلَى أَجَلِه‏؛ انسان با نفسی که می‌کشد، قدمی به سوی مرگ برمی‎دارد. ( نهج البلاغه حکمت 74) نفس کشیدن در خواب هم متوقف نمی‎شود، ما مسافران به سمت مرگ هستیم).

3ـ ایجاد یأس و ناامیدی؛ اگر یأس بیاید، هر گناه و خطای دیگری هم می‏آید. یأس که می‏آید، قدم‎های بعدی برداشته نمی‎شوند و در مقابل خطاها ترمزی وجود نخواهد داشت.

جمع بندی:

1ـ عوامل زمینه‎ساز ادبار را برطرف کنیم؛ به خصوص هم‎نشین!

2ـ قَالَ علیٌ(علیه السلام): «إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ تَمَلُّ کَمَا تَمَلُّ الْأَبْدَانُ فَابْتَغُوا لَهَا طَرَائِفَ الْحِکْمَ »؛ حکمت‎هایی را که زنده‎کننده‎ی دل هستند بشنویم؛ چرا که قلب ما مانند بدن ما ملول می‎شود.

سخنرانی عالمان بزرگ و ره یافتگان مسیر بندگی ، خیلی به ما کمک می کند، ما باید مدام موعظه شویم اگر گوش خود را به اهل نصیحت ندهیم به لهو لعب شیطان خواهیم داد.

3ـ به افراد اهل سیر و سلوک سر بزنیم و اگر به چنین افرادی دسترسی نداشتیم، شرح احوال، داستان‎ها، نامه‎ها و شعرهای اولیای خدا را بخوانید. بزرگانی مثل علّامه طباطبایی، آقای انصاری همدانی، سیّد علی آقای قاضی، آقای حدّاد، آقای رجبعلی خیّاط و ... را نباید از دست داد. اشعار حافظ، باباطاهر، فیض کاشانی، مولوی و بزرگان دیگر را نباید فراموش کرد. حافظ یک عارف کم‎نظیر در طول تاریخ عرفان است.