شناسایی-خال‌های-خطرناک!

خال‌ها ضایعات پوستی مسطح یا برجسته پوست هستند که از به هم خوردن ترکیب طبیعی بافت‌های پوست به دنبال افزایش یا عملکرد غیرطبیعی سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست ایجاد می‌شوند. در حقیقت خال یک نتوپلاسم خوش‌خیم سلول‌های رنگدانه‌ساز است. دکتر محمدعلی نیلفروش‌‌زاده، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: خال‌ها به دو گروه بزرگ اکتسابی و مادرزادی تقسیم می‌شوند. گروه اول که بیشتر خال‌ها را شامل می‌شوند، اکتسابی‌اند و به طور طبیعی حدود 80 درصد مردم دارای یک یا چند خال ملانوسیتی هستند. این خال‌ها بیشتر در دوران کودکی و بلوغ ایجاد می‌شوند و پس از 35 سالگی ایجاد خال جدید کمتر دیده می‌شود.

آنچه باید درباره خال‌های مادرزادی بدانید

به گفته دکتر نیلفروش‌زاده، گروه دوم خال‌های مادرزادی‌اند و حدود یک درصد نوزادان، هنگام تولد این نوع خال را دارند. این نوع خال‌ها می‌توانند در اندازه‌های کوچک، متوسط و بزرگ باشند و خال‌های بزرگ، قطری بالاتر از 20 سانتی‌متر دارند و ممکن است گاهی به اندازه‌ای بزرگ باشند که قسمتی یا تمامی تنه یا اندام را در بر گیرند. این نوع از خال‌ها در قسمت تحتانی پشت و در ناحیه ران‌ها دیده می‌شوند و 4 تا 6 درصد خطر ایجاد سرطان بدخیم پوست یعنی ملانوم در آنها وجود دارد. خال‌های مادر زادی در موقع تولد ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند؛ در حالی که خال‌های ملانوسیتی مادر زادی کوچک و متوسط معمولا سرعت رشد کمتری نسبت به سرعت رشد شیرخواران دارند، بنابراین با گذشت زمان کوچک می‌شوند. در واقع در دوران بلوغ این خال‌ها تیره‌تر می‌شوند و موهای زبر و خشن روی آنها رشد می‌کنند.

شناسایی خال‌های خطرناک

خال‌ها اصولا خوشخیم هستند مگر خال‌های مادرزادی و خال‌های غیرکلاسیک (دیسپلاستیک)، اما دیگر خال‌ها اغلب بدون خطرند. این متخصص تاکید می‌کند: هرگونه تغییری در اندازه، رنگ، قوام سطحی خال و پیدایش درد، خارش و خونریزی حتما باید مورد توجه قرار گیرد و در صورت بروز هر یک از تغییرات فوق باید به متخصص پوست مراجعه شود که در صورت شک پزشک به بدخیمی خال، نمونه برداری یا برداشتن ضایعه انجام خواهد گرفت. درباره سرطانی شدن خال‌های ملانوستیک مطالعاتی در سراسر جهان انجام شده است. حدود 25 تا 50 درصد ملانوم‌ها روی خال‌های ملانوستیک اکتسابی ایجاد می‌شود، ولی از آنجا که هر انسان بالغ 20 تا 30 خال اکتسابی دارد در مقایسه با شیوع ملانوم بدخیم می‌توان گفت اغلب خال‌های اکتسابی در شرایط معمولی، سرطانی نمی‌شوند. دو گروه از خال‌های ملانوستیک بیشتر خطر سرطانی شدن دارند که همان مادرزادی‌ها یا خال‌هایی است که در موقع تولد وجود دارد. درواقع هر خال مادرزادی اعم از کوچک و بزرگ می‌تواند به سرطان تبدیل شود، اما این خطر در خال‌های خیلی بزرگ مادرزادی بخصوص آنها که قسمت وسیعی از تنه را پوشانده‌اند بیشتر است. گروه دوم نیز خال‌های دیسپلاستیک هستند.

چه خال‌هایی را می‌توان برداشت؟

به طور کلی هر خالی که دارای یک یا چند نمای غیرمعمول بوده مانند عدم تقارن ضایعه، نامنظم بودن حاشیه و یکنواخت بودن رنگ خال یا اندازه آن بیش از هفت میلی‌متر باشد باید برداشته شود. به گفته دکتر نیلفروش‌زاده خال‌هایی که در سنین بالا به رشد خود ادامه می‌دهند یا دچار تیرگی و تغییر شکل می‌شوند را باید برداشت. قبلا بعضی پزشکان توصیه می‌کردند خال‌هایی که در معرض اصطکاک یا تحریک مداوم هستند (مثل خال‌هایی که در ناحیه ریش آقایان هستند یا در ناحیه کمربند یا آرنج قرار دارند) چون احتمال بدخیم شدن دارند باید برداشته شود که امروزه چنین اعتقادی وجود ندارد. البته بعضی خال‌ها بد منظره و ناخوشایند هستند و بیمار از لحاظ زیبایی یا به اصرار اطرافیان برای عمل جراحی خال صورت مراجعه می‌کند که برداشتن خال در این موارد باید با دقت و رعایت اصول جراحی برای باقی نماندن یا به حداقل رساندن خطر جوشگاه عمل انجام شود.

جراحی بهترین روش برداشت خال

بهترین و استانداردترین روش برای برداشت خال، جراحی است. دکتر نیلفروش‌زاده با بیان مطلب ادامه می‌دهد: احتمال بازگشت خالی که با تیغ برداشته می‌شود بسیار کم است. البته بیشتر پزشکان قبول نمی‌کنند خال را با جراحی بردارند چون بخیه با ایجاد اسکار و جوشگاه همراه است. در هر صورت پزشک برحسب اندازه و رنگ خال تصمیم می‌گیرد که چطور آن را بردارد. اگر خالی پررنگ و مودار است، معمولا آن را جراحی می‌کنند و نمی‌سوزانند، اما اگر اندازه‌اش در حد میلی‌متر و مسطح باشد، می‌توان آن را با روش‌های دیگر مثل رادیوفرکوئنسی یا روش‌های مدرن سوزاندن برداشت. در این روش‌ها احتمال بروز جوشگاه پایین است، اما احتمال عود وجود دارد. در برخی نقاط بدن برداشتن خال معادل جوشگاه بیشتر است.

مثلا توصیه نمی‌شود فرد خال روی گردن یا سینه را بردارد، زیرا ریسک ایجاد گوشت اضافه در این نقاط بسیار بالاست. در عین حال، خال‌ها را به هیچ وجه نباید لیزر کرد، زیرا لیزر بافت آن را تغییر می‌دهد و اگر بعد از انجام لیزر خال عود کرده را جراحی کنیم و به پاتولوژی بفرستیم، ممکن است گزارش شود غیرطبیعی است.

درمان‌های خانگی برداشت خال

در زمان‌های گذشته که روش‌های نوین برداشتن خال مطرح نشده بود از روش نخ بستن برای حذف خال‌های گوشتی استفاده می‌شد. این روش، علمی و درست نیست و خونریزی و درد زیادی هم دارد. ضمن این که کندن خال با استفاده از نخ و خونریزی‌های متعاقب آن و استفاده از انواع و اقسام ضمادهای تجویزی گیاهی، دست‌ساز و ... باعث افزایش خطر التهاب و عفونت در محل ضایعه می‌شود. این روزها هیچ پزشکی این روش حذف خال را توصیه نمی‌کند.

ردپای خال برداشته شده

باقی ماندن اثرات زخم روی پوست، بعد از عمل خال، بستگی به مهارت پزشک و نوع ترمیم پوست بیمار دارد. بعضی افراد مستعد تشکیل پوست اضافه در محل عمل جراحی هستند و در بعضی نقاط بدن خطر تشکیل جوشگاه محل عمل زیادتر است.

در مورد خال‌های بزرگ روش‌هایی وجود دارد که باعث محو کردن کامل خال نمی‌شود، ولی از نظر ظاهری وضعیت بهتری به وجود می‌آورد؛ مثل لایه برداری (پیلینگ)، درم ابریژن و لیزر که باعث کمرنگ‌تر شدن خال می‌شوند، اما معمولا موقت هستند و خطر ابتلا به سرطان (ملانوما) را کم نمی‌کنند.