هنر-نوشتن

1- مهمترین قسمت نوشتن این است که متن شما باید ساده و روان باشد و خواننده به راحتی معنای جمله ها را درک کند. در زبان فارسی به طور عمومی فاعل در ابتدای جمله می آید و فعل در آخر می گیرد. گاهی می توانید در داستان از بازی های زبانی استفاده کنید، ولی در کل باید به اسلوب زبان وفادار بمانید. به کار بردن قیدهای گوناگون در جای مناسب و استفاده درست از حروف اضافه هم ضروری است. فعل های ترکیبی یکی از مشکلات متن های امروز است. این مشکل از ترجمه ها وارد زبان فارسی شده و زیبایی بسیاری از نوشته ها را کم کرده است. تا می توانید از فعل های ساده استفاده کنید، برای مثال: به جای «سعی کرد» بنویسید: «کوشید»

2- جمله ها را ساده و روان بنویسید. فکر نکنید هر چقدر گنده تر و عجیب و غریب تر بنویسید شما را با سوادتر می دانند. در فارسی گاهی فعل ها به قرینه لفظی یا معنوی حذف می شوند ولی تا می توانید جمله های کوتاهی بنویسید که در پایان با فعل درست تمام شود. این روزها نوشته های زیادی هست که بی دلیل فعل در آنها حذف شده است و نویسنده بی آنکه قرینه ای وجود داشته باشد جمله ای طولانی و چند خطی می نویسد و در آخر یک «است» یا «بود» یا ... می گذارد. علاوه بر این، باید بدانید چه موقع از ضمیرها استفاده کنید و مراقب باشید ضمیر به اسمی که می خواهید برگردد. اگر این مراقبت نباشد، متن ناقص و خواننده سردرگم می شود و از آن لذت نمی برد.

3- شاید ساده به نظر آید، یا تا امروز متوجه این نشده باشید که نشانه گذاری یکی از ابزارهایی است که به شما در درست نوشتن و درست خوانده شدن کمک می کند ولی مراقب باشید از نشانه گذاری ها به موقع و درست استفاده کنید. استفاده به موقع از نقطه، علامت پرسش، ویرگول، علامت تعجب و ... برای فهم خواننده از نوشته شما و زیبایی آن بسیار مهم است. متنی که در آن از این نشانه ها به درستی استفاده نشود، خواننده را دچار مشکل می کند و گاه او از خواندن ادامه متن منصرف می شود. به ویژه در داستان نویسی و خاطره نویسی که ناچارید گفتگوها، احساس ها، موقعیت ها و ... را بنویسید، باید بدانید چه زمانی از نشانه ها استفاده کنید.

4- تا می توانید از واژه های فارسی استفاده کنید. به کار بردن واژه های بیگانه که معادل قابل فهمی برای آنها وجود دارد، نشانه سواد نیست، بلکه نشانه کم سوادی در زبان فارسی است. شما که نویسنده اید، وظیفه دارید از واژه ها و عبارت های آن محافظت کنید. حتی گاه لازم است برای پیدا کردن واژه معادل به فرهنگ نامه ها مراجعه کنید و در این باره وسواس داشته باشید. برای همین گام مهم بعدی یاد گرفتن استفاده از فرهنگ نامه هاست.

5- وسعت دایره واژگانی خود را اض1افه کنید که این کار تنها با خواندن و خواندن و خواندن اضافه خواهد شد. نوشتن درست در کنار مطالعه کافتی بسیار موثر و مفید است. زبان های طبیعی مانند فارسی، واژه های معادل فراوانی دارند ولی کسی که داستان می نویسد، باید جستجو کند و بهترین واژه را برای هر جمله اش پیدا کند. نویسنده حکم یک معمار را دارد و باید بداند چطور دیوار می چیند. داستان خانه ای است که باید بدانید برای ساختنش چطور کار کنید و هر جای خانه را چطور و با چه ماده ای بسازید.

این اعتقاد را اکثر کسانی که دستی در نوشتن دارند هم دارند به طوری که برای مثال احسان رضایی روزنامه نگار و منتقد کتاب نیز اعتقادش بر خواندن زیاد است: «اگر گنجینه واژگان کسی که می خواهد بنویسد کم باشد نمی توان کلمات را در جایگاه مناسبش به کار ببرد. کسی که از واژگان وسیعی بهره مند باشد در ارتباط برقرار کردن با مخاطب موفق تر خواهد بود. سکسپیر نویسنده بزرگ انگلیس با 15 هزار واژه ای که در کتاب هایش به کار برده است رکورددار استفاده از لغات در دنیاست و به همین دلیل با هر قشری می تواند ارتباط برقرار کند. بعد از او جان میلتون نویسنده کتاب بهشت گمشده با 9 هزار لغت است و سومین نفر آگاتا کریستی خالق خانم مارپلو شرلوک هلمز با 1500 لغت جایگاه سوم را دارد که اگر توجه کنید می بینید دو نفر بعد از شکسپیر با چقدر فاصله واژگانی در جایگاه دوم و سوم قرار گرفته اند.»

6- نویسنده علاوه بر معمار بودن، باید مجسمه ساز هم باشد. هر نوشته ای را باید بارها بنویسید و بازنویسی کنید. بعید است نوشته مهمی وجود داشته باشد که نویسنده اش فقط یک بار آن را نوشته و رها کرده باشد. دست کم درباره داستان و خاطره به هیچ وجه نباید به یک بار نوشتن قناعت کنید. هر جمله داستان و خاطره تان را بارها بنویسید و مانند یک مجسمه ساز آن را بتراشید تا بهترین شکل به دست آید. در نهایت وقتی متن نوشته شده را بخوانید مطمئن باشید از آن بسیار راضی خواهید بود و لذت می برید.

7- فراموش نکنید نویسنده باید همیشه برای بهتر نوشتن و درست نوشتن بکوشد و بیاموزد. اگر گمان کنید همه چیز را برای درست نوشتن می دانید و نوشته تان بی عیب است، لحظه سقوط شما فرا رسیده است. ممکن است شما بهترین ایده های جهان را داشته باشید؛ ولی اگر نتوانید آنها را خوب بنویسید هیچ کس متوجه بزرگی ایده هایتان نخواهد شد. اگر نتوانید ایده هایتان را منتقل کنید، دچار مشکل جدی خواهید شد.

8- نوشته های شما باید خواننده را با خودش درگیر کند، وگرنه هیچ کس آنها را نمی خواند. شما نباید مثل یک سخنگوی یک شرکت بنویسید. طوری بنویسید که انگار دارید برای یک دوست می نویسید. بعد اگر دیدید متن تان بیش از حد صمیمانه و خودمانی شده، می توانید کمی اصلاحش کنید. این کار ساده تر از این است که بخواهید یک متن خشک و رسمی را خودمانی تر کنید.

9- سعی نکنید با غیر مستقیم حرف زدن، خواننده ها را وادار به حدس زدن کنید. رک حرف بزنید. بگذارید حرفتان واضح باشد. خودتان را جای خواننده بگذارید. با خودتان فکر کنید خواننده شما چه جور آدمی ممکن است باشد و بعد خودتان را به جای او فرض کنید.

10- اگر همیشه این به خاطرتان باشد که جمله اول چقدر اهمیت دارد، آنقدر وسواس به خرج می دهید که یک جمله شروع عالی پیدا کنید. راه حلش هم این است که اول بنویسید و جلو بروید. جمله های اول ضعیف یا بی ربط هستند؛ اما خیلی زود روند نوشتن آن دستتان می آید. بعدا می توانید برگردید و جمله های نسبتا ضعیف را حذف کنید، کافی است تا به قسمت قوی و جان دار نوشته تان برسید. شاید هم بعد از نوشتن متن، مجبور بشوید جمله های اول را بازنویسی کنید؛ اما این کار خیلی راحت تر است چرا که قسمت های دیگر نوشته تمام شده است.

11- هدف شما این است که در خواننده اثر ماندگاری بگذارید، بنابراین اجازه ندهید پایان متن تان ضعیف شود.

12- استفاده از پنج حس برای نوشتن لازم است و باید این پنج حس تقویت شود. خوب ببین، خوب بشنو، خوب لمس کن، خوب بچش و خوب استشمام کن.

13- عبدالجبار کاکایی، شاعر و منتقد ادبی می گوید: «به اولین نوشته های خود احساس داشته باشید. برای آنها ارزش قائل باشید و برای آنها وقت بگذارید و بارها و بارها آنها را بخوانید تا به آنچه باب طبع تان است دست پیدا کنید. دنیای مجازی امکانی مانند وبلاگ نویسی را فراهم کرده تا در آنجا هم بتوانید آثار خود را بگذارید و هم می توانید از نظرات بقیه نسبت به نوشته خود اطلاع پیدا کنید. خود من شخصا اولین شعرها و نوشته هایم را در سال آخر راهنمایی و اول دبیرستان آغاز کردم که موضوعاتم چون مقارن با انقلاب و جنگ بود حول این موضوعات می چرخید اما از همین سوژه ها برای ادامه نوشتن و سرودنم بهره بردم.»

14- خواندن کتاب های کهن و قدیمی نیز در خوب نوشتن شما بسیار تاثیرگذار است و می تواند یک راهنما باشد. احسان رضایی با تاکید بر خواندن کتاب های کهن می گوید: »برای خواندن کتاب های کهن و ادبیات کلاسیک نیاز نیست که حتما به سراغ سعدی و بیهقی بروید و از این دو بزرگواران استفاده کنید چون این دو در اوج قله زبان فارسی قرار دارند و کسانی هستند که از زبان فارسی به بهترین شکل آن استفاده کرده اند. شما می توانید از نوشته های افراد دیگری مثل خاقانی، قاآنی، وصال شیرازی و ... استفاده کنید که به شما در بالا بردن توانایی تان در نوشتن کمک می کند. دکتر محمود عنایت، مدیر مسئول نگین به تازگی فوت کرده اند در خاطراتشان نوشته بودند؛ مترجم بزرگی را دیده اند که البته حدس من محمد قاضی است اما ایشان از مترجم نامی نبرده است و بعد از دیدار از او پرسیده اند: «چه کتابی را در دست ترجمه دارد» کترجم می گوید: «هیچ کتابی« وقتی از او دلیلش را جویا شده در جواب می شنود که چون چیزی نخواهنده ترجمه هم نمی کند اما در همان زمان گفتگو کتاب خادرجی زبانی در دست آن مترجم می بیند و می پرسد: «شما که همین الان دارید مطالعه می کنید» که این مترجم می گوید: «منظورم ادبیات خودمان است.» کتاب «دُن کیشوت» که مترجمش محمد قاضی است یکی از بهترین کتاب های ترجمه شده حال حاضر است. ایشان برای اینکه این کتاب را ترجمه کنند کتاب های دوره صفویه را مطالعه می کند چون نویسنده این کتاب هم دوره با زمان صفویه بوده. نجف دریابندری نیز برای ترجمه کتاب «بازمانده روز» نوشته ایشیکورو چون ماجرای داستان از زبان یک پیشخدمت لرد انگلیسی است و برای اینکه به زبان پیشخدمت های هم دوره فارسی آن که دوره قاجار بوده برسد متون دوره قاجار را مطالعه کرده است.»

15- برای اینکه در نوشتن قوی باشید و بتوانید آنچه که می نویسید اصولی باشد بد نیست قبل از نوشتن چند کتابی که شما را آماده می کند بخوانید و بدانید که خواندن این کتاب ها در کنار مطالعات متفرقه و تمرین در نوشتن می تواند موثر باشد. غیر از خاطره نویسی و داستان نویسی می توانید با نوشتن نامه و بیان احساست خود نیز تمرین درست نوشتن را ادامه دهید. مثلا برای دوست، خواهر، برادر، پدر و مادر یا هر کس دیگری که دوست دارید و دلتان می خواهد از احساسات تان آگاه شود بنویسید و سعی کنید تمام نکات نگارشی را در آن رعایت کنید. فراموش نکنید درست نوشتن تنها رعایت قواعد نگارش نیست. حواستان باشد لغات و جملاتی که به کار می برید از نظر املایی هم بلد باشید که اگر کلمات را از نظر املایی غلط بنویسید باز هم شما دچار مشکل خواهید شد و خواننده از این موضوع لذت نمی برد.