آیا-عتق-جمعی-قابل-قبول-می-باشد؟

براساس تحلیلی عقلانی، عتق دفعی همگانی امکان‌پذیر نبوده است، اما به این مهم باید توجه داشت که در مدت گذار از بردگی به آزادی، اسلام به صورت یک موجود منفعل نبوده، بلکه با معضل موجود در جامعه کاملاً فعالانه برخوردکرده است. شریعت اسلام در عین ترسیم جامعه‌ای که درآن برابری انسان (نساء: 1)، آزادی اجتماعی (حدید: 25) و تفوّق ایمانی (حجرات:13) از اصول اصیل فرد و اجتماع است، راهکارهایی در حوزه بینش و گرایشِ افراد برای حرکت از وضع موجود که بالضروره پذیرفته شده است به سمت وضعیت ایده‌آل که حیات طیبه اسلامی است، ارائه کرده است. شریعت به ظالمان اجازه نداد که هم‌چنان به بی عدالتی‌های خویش ادامه دهند و احکام فراوانی در این زمینه تأسیس نمود به گونه‌ای که ماهیت بردگی را دگرگون کرد. با تحلیل آموزه‌ها می‌توان دید که اگرچه شارع، یک‌باره به الغای بردگی تمام بردگان نپرداخت، اما بسیاری دستورات آن را لغو، احکام انسانی و اخلاقی جدیدی را جایگزین نمود و راه‌هایی به سوی آزادی بردگان باز کرد که تا پیش از این تعریف نشده بود و مسیر را برای نیل به مطلوبات مورد انتظار شریعت هموار کرد. در زیر برخی از این اقدامات توصیف میشود.