در تحقق اصلی‌ترین هدف والای شریعت در حیات بردگان، یعنی رساندن مردم به آزادی اجتماعی با پشتوانه آزادی معنوی، یکی از مهمترین برنامه‌ها قرار دادن راه‌هایی نوین برای آزادی عبد مؤمن بود. فقها نیز نظر به این‌که هدف اسلام «عتق» است، نه «رق»، بابی که در فقه برای بیان احکام آن بازکردهاند، تحت عنوان «کتاب العتق» است، نه «کتاب الرقّ» (مطهری، بی‌تا، ج ۳، ص ۱۳۲). اصل واحد در ماده «عتق» به معنای رهایی از هر قید و بندی است که در مصادیق مختلف، متفاوت می‌شود