اگرچه برخی امر و نهی‌های اسلامی ظاهراً با مسئله آزادسازی بردگان مرتبط نیست، اما با دقّت در آن، این نکته حاصل می­شود که آن­ها تاثیر به‌سزایی در اصلاح زیرساخت­های لازم برای نهادینه سازی سیستم عتق اسلامی داشته‌اند. برخی از این موارد عبارتند از امر به برابری همه انسان­ها (نساء: 1)، معرفی تقوا به عنوان ملاک برتری (حجرات: 13)، رفع تبعیض و طبقه (نساء: 25)، نهی مطلق از اصل ظلم (مائده: 87)، نهی از اعمال غیرعفیف (نور: 2 و 3 و 30 و 31)، توجه اسلام به کرامت ذاتی انسان­ها (اسرا: 70)، اصل حریت (نجفی، 1404، ج 24، ص 136)، اخلاق محوری دین، هم­خوانی با فطرت و امر به کار و تلاش (نجم: 39). درباره مورد آخر باید گفت اسلام، همگان را ترغیب به کار، کوشش، دورى از تنبلى و بى‏کارى نمود تا جامعه از وضعیت سابق که همه کارها بر دوش بردگان بود فاصله گیرد. سپس راه‏هاى زیادى براى رهایى بردگان قرار داد تا به تدریج، هم بردگى لغو گردد و هم مردم به زندگى فعّال عادت کنند.