مفهوم-تدبیر-در-آزادی-برده-چیست؟

مالک می‌تواند قرارداد کند که برده بعد از مرگش آزاد شود (محقق حلی، 1408، ج 3، ص 88). این قرار که مالک آن را در زمان زندگی خود اعلام کرده است، اصطلاحاً تدبیر و بردة مزبور مُدَبَّر نامیده میشود (شهید ثانی، 1410، ج 6، ص 311؛ نجفی، 1404، ج 12، ص 125؛ ابواسحاق شیرازی، ۱۳۷۹/۱۹۵۹، ج 2، ص 6). تدبیر به گریختن بنده از مولای خود باطل میشود (شهید اول، 1410، ص 126)؛ اما به مرتد شدن مولی و حتّی بنده باطل نمی‌شود؛ مگر این که بنده به دارالحرب فرار کند (شهید اول، 1410، ص 126). بردة مدبَّر پس از مرگ مالک، از ثلث دارایی او و به نظر معدودی از فقهای عامه از اصل دارایی آزاد می‌شد، ولی هرگاه دیون مالک از محل بقیة دارایی پرداخت شدنی نبود، به نظر تمامی مذاهب جز حنفیان که به تحقّق آزادی برده با سعی و تلاش خود قائل اند، برده هم چنان در بردگی باقی می‌ماند