در آیات بسیاری، به مسلمانان امر شده است تا در صورت صلح و سازش دشمن، آنان نیز از کارزار دشت کشیده و جنگ را خاتمه دهند. از جمله «وَ إِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لهَا وَ تَوَكلَْ عَلىَ اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»[1] (انفال: 61)، یعنی اى پيغمبر! اگر مخالفين تو طرفدار صلح بشوند و بال خودشان را براى صلح پهن كنند تو هم آماده صلح باش، يعنى اگر آنها صلح طلب باشند تو هم صلح طلب باش. پس اين آيات نيز نشان مىدهد كه اسلام روحش روح صلح است (مطهرى، 1358، ج20، 238). در آیاتی دیگر این حالت را حتّی نسبت به منافقین «وَدُّواْ لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُواْ فَتَكُونُونَ سَوَاءً فَلَا تَتَّخِذُواْ مِنهُْمْ أَوْلِيَاءَ حَتىَ يهُاجِرُواْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَ لَا تَتَّخِذُواْ مِنهُْمْ وَلِيًّا وَ لَا نَصِيرًا (89) إِلَّا الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلىَ قَوْمِ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنهَم مِّيثَاقٌ أَوْ جَاءُوكُمْ حَصرِتْ صُدُورُهُمْ أَن يُقَاتِلُوكُمْ أَوْ يُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَيْكمُْ فَلَقَاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَ أَلْقَوْاْ إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكمُْ عَلَيهْمْ سَبِيلا»[2] (نساء: 89 و 90) و مشرکین «فَإِذَا انسَلَخَ الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُواْ لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّکَاةَ فَخَلُّواْ سَبِیلَهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ»[3] (توبه: ۵) نیز تصریح می‌کند. خداوند نیز برای تشویق دشمنان به صلح و سازش از آمرزش ایشان در صورت انجام چنین کاری سخن می‌گوید: «فَإِنِ انتهَوْاْ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»[4] (بقره:192).
[1]؛ و اگر دشمنان به صلح گرايند، تو هم به صلح گراى و بر خدا توكل كن، كه يقيناً او شنوا و داناست.
[2]. آنها دوست دارند شما نيز كافر شويد هم چنان كه خودشان كافر شدند و در نتيجه مثل هم باشيد، پس زنهار كه از انان به هيچ وجه دوست مگيريد تا آنكه در راه خدا هجرت كنند، پس اگر از قبول دعوت خدا اعراض كردند، انان را هر جا يافتيد بگيريد و بكشيد، نه از انان دوست بگيريد و نه ياور (89).
مگر آن افراد و اقوامى كه با قومى پيمان دارند، كه بين شما و آن قوم پيمان صلح برقرار باشد و يا با شما سر جنگ نداشته باشند و توان جنگ با قوم خود را نيز ندارند و اگر خدا مىخواست بر شما تسلطشان مىداد و با شما پيكار مىكردند، اگر اينان از شما كناره گرفتند، نه با شما شدند و نه با دشمن شما و اطاعت و تسليم عرضه كردند، خدا براى شما عليه آنها تسلطى نگذاشته.
[3]. پس چون ماههای حرام به سر آمد آنگاه مشرکان را هر جا یافتید به قتل رسانید؛ و آنها را دستگیر و محاصره کنید؛ و هر سو در کمین آنها باشید. چنانچه توبه کردند و نماز به پای داشتند و زکات دادند پس از آنها دست بدارید؛ که خدا آمرزنده و مهربان است.
[4]. اگر از فتنهگرى وجنگ بازايستند، يقيناً خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.