نکاح-ملک-یمین؛-راهکار-دوم-در-پاسخگویی-به-نیازهای-کنیز

راهکار ازدواج در پاسخ به نیاز جنسی برای همه کنیزان مقدور نبود؛ زیرا همانطور که تشریح شد اذن نکاح تنها به کنیزان مؤمن برای مردان مؤمن داده شد (بقره:221؛ نساء: 25). از طرفی براساس آیه 25 نساء و نیز گزارش‌های رسیده، نسبت به ازدواج با آنها کراهت عمومی وجود داشت (مکارم شیرازی، 1371 ش، ج‏3، ص 348). این دو عامل سبب می‌شد تعداد زیادی از کنیزان از تشکیل خانواده و پاسخ به نیازهای طبیعی و یافتن نقش‌های همسری و مادری محروم شوند. درحالی که آنان نیز زن بودند و میل به این موارد در فطرت آنان به ودیعه نهاده شده بود. به همین دلیل بر مبنای سیاق اول سوره مؤمنون «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ‏* قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (1) الَّذِينَ هُمْ فىِ صَلَاتهِمْ خَاشِعُونَ (2) وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ (3) وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَوةِ فَعِلُونَ (4) وَ الَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ (5) إِلَّا عَلىَ أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانهُمْ فَإِنهُّمْ غَيرُ مَلُومِينَ (6)» (مؤمنون:1-6)، علاوه بر نکاح راه دیگری نیز برای ارتباط جنسیِ مجاز در اسلام وجود قرار داده شد که ارتباط او با مولای خویش است. همچین درآیه «يَأَيُّهَا النَّبىِ‏ُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ الَّتىِ ءَاتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَ مَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْك‏»(احزاب: 50)، خداوند به پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) می‌فرماید علاوه بر ازواجت، ملک‌یمین‌هایت نیز بر تو حلال می‌باشند. این رابطه به منزلة گونه‌ای نکاح تلقی شده است (نجفی، 1404 ق، ج 30، ص 204) همچنانکه امام صادق (علیه‌السّلام) در برشماری فروج حلال می‌فرمایند: خداوند فروج را با سه نکاح بر شما حلال کرده است؛ نکاح به ارث، نکاح بدون ارث (ازدواج موقّت) و نکاح به واسطه ملک یمین^{^[1]} (فیض کاشانی، 1415 ق، ج 3، ص 394؛ صدوق، 1413 ق، ج‌3، ص 382؛ مجلسی، 1403 ق، ج‏100، ص 298). تا این زنان نیز به نیازهای طبیعیشان توجه شود. در روایات فراوانی این مسئله تذکر داده شده است؛ از جمله «هر مردی که کنیزی دارد و با وی مباشرت نکند یا وی را شوهر ندهد و کنیز به فسادی دست بزند، گناه آن بر گردن مالک نیز هست»[2] (شيخ حر عاملى، 1409، ج‏21، ص 179؛ همو، 1414‏، ج 7، ص 253؛ طوسی،1407 ق، ج 7، ص 459، ح 1836). در روایت دیگر آمده است این نکاح دارای شرایط و محدودیت‌هایی بوده است که برخی از آنها همان محدودیتهای ازدواجِ عقدی است

[1]. رُوِيَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ زَيْدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ تَحِلُّ الْفُرُوجُ بِثَلَاثَةِ وُجُوهٍ نِكَاحٍ بِمِيرَاثٍ وَ نِكَاحٍ بِلَا مِيرَاثٍ وَ نِكَاحٍ بِمِلْكِ الْيَمِينِ.

[2]. «أَيُّمَا رَجُلٍ كَانَتْ عِنْدَهُ جَارِيَةٌ فَلَمْ يَأْتِهَا أَوْ لَمْ يُزَوِّجْهَا مَنْ يَأْتِيهَا ثُمَّ فَجَرَتْ كَانَ عَلَيْهِ وِزْرُ مِثْلِهَا».