قابوسنامه کتابی است پندی در آیین زندگی،
تالیف امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وُشمگیر بن زیار و
تالیف آن به سال ۴۷۵ قمری است، ولی دکتر عبدالمجید بدوی به‌دلایلی سال
تألیف آن را میان ۴۵۷ – ۴۶۲ هجری قمری می‌داند. این کتاب مکرر به طبع
رسیده، از جمله در ایران هفت بار منتشر شده که چاپ پنجم توسط استاد سعید
نفیسی به سال ۱۳۱۲ طبع و چاپ ششم به اهتمام دکتر عبدالمجید بدوی در تهران
به سال ۱۳۳۵ انتشار یافته و همچنین در انگلستان جزو انتشارات اوقاف گیب
به‌اهتمام «روبن لوی» به سال ۱۹۵۱ منتشر شده و نیز چند بار در هند انتشار
یافته‌است. امّا بهترین تصحیح قابوس نامه به کوشش غلامحسین یوسفی در سال
۱۳۴۵ منتشر شده‌است.
نام
قابوسنامه از نام مؤلف که در تواریخ به نام قابوس دوم معروف است، گرفته
شده است. وی این کتاب را به نام فرزندش گیلان شاه در ۴۴ فصل نوشته، به
این قصد که اگر وی پس از او حکومت را حفظ کند یا به رتق و فتق کارهای دیگر
بپردازد، بداند چگونه وظایف خود را انجام دهد، و همچنین به منظور تربیت
فرزند، رسوم لشکرکشی، مملکت داری، آداب اجتماعی و دانش و فنون متداول را
مورد بحث قرار داده‌است. سبک نگارش کتاب نثر مُرسَل معمول ِ قرن های چهارم و
پنجم هجری قمری است.