بالندگى و رشد هر دانشى مرهون زحمات و كوشش هايى است كه دانشيان آن رشته از علم ، بر خود هموار مى سازند تا نتايجى دقيق و علمى را بر مسايل آن دانش ، مترتّب سازند . در طول تاريخ علم ، در موضوعات مختلف هر علم ، پژوهش هاى فراوانى صورت پذيرفته است كه هر يك در راه دستيابى به مقاصد آن علم ، گامى به پيش محسوب مى شوند .

 دانش هاى حديثى نيز اين راه را پوييده اند و دانشيان حديث پژوه ، با اهتمام نسبت به حديث و به كارگيرى توان بشرى خود ، درپى آن بوده اند كه حديث را آن چنان كه از سرچشمه زلالش جارى شده ، با همان صفا و طراوت ، حفظ كنند و آن را به تشنگان فيض حديث بنوشانند . ايشان با پژوهش هاى خود ، براى قابل دسترس كردن درك و فهم احاديث ، كوشيده و آموزه هاى احاديث را در اختيار ديگران گذارده اند .

 در عصر حاضر نيز بسيارند پژوهشگران جوانى كه قدم در راه تحقيق در حوزه حديث گذارده اند و روش هاى نوين پژوهش ، به گونه اى درخور توجّه ، نتايج پژوهش هاى ايشان را علمى كرده است .

 با اين همه ، به هر حال ، هر پژوهشگرى در اولين قدم در راه دستيابى به مطلوب خويش ، به ناچار بايد كوشش هاى گذشتگان را بازشناسد و پس از شناخت دقيق وضعيت موجود زمان خويش ، قدمى در آن راستا به پيش

 نهد . بديهى است كه بدون اطلاع و استفاده از كوشش هاى گذشتگان و ديگر دانشيان ، نمى توان انتظارِ پژوهشى دقيق و نو را داشت و بسا دوباره كارى ها يا بيهوده كارى ها كه شاهد خواهيم بود!

 مركز تحقيقات دارالحديث ، با درك اين نياز ضرورى در امر پژوهش ، فعاليت هايى را در جهت اطلاع رسانى علمى به پژوهشگران حوزه حديث ، آغاز كرده است . از اين دسته ، هم اينك ، عناوين زير در دست تأليف ، تحقيق و نشر است كه به زودى به جامعه پژوهشگران حديث ، تقديم خواهد شد :

 ۱ . فهرستگان نسخه هاى خطّى حديث و علوم حديث شيعه

 ۲ . كتابشناسى ترجمه هاى متون حديثى شيعه

 ۳ . كتابشناسى جامع حديث شيعه

 ۴ . چكيده پايان نامه هاى حديثى

 كتاب حاضر ، جلد اول از مجموعه چكيده پايان نامه هاى حديثى است كه پايان نامه هاى مراكز مختلف آموزشى داخل كشور را در مقاطع تحصيلى دكترى و كارشناسى ارشد ، دربر مى گيرد . جلدهاى بعدى اين مجموعه نيز ، به يارى خداوند ، به تدريج ، آماده نشر خواهد شد .

 در اين جا بر خود لازم مى دانيم كه از تلاش هاى فاضل محترم حجة الاسلام مهدى هوشمند كه زحمت تهيه اين كتاب را بر خود هموار كردند و همه كسانى كه در آماده سازى كتاب با ما همكارى داشته اند ، تشكر فراوان نماييم . راهنمايى ها و ارشادات خوانندگان محترم را نيز به جان خريداريم .

 معاونت پژوهش و آموزش

 مركز تحقيقات دارالحديث

 آبان ۱۳۸۳

مقدمه

حديث ، پس از قرآن كريم، يكى از منابع با ارزش و اصلى در همه زمينه هاى زندگى مسلمانان است . طى قرن هاى گذشته براى حفظ و نگهدارى اين ميراث ماندگار و همتاى قرآن ، زحمات فراوان كشيده شده و دانشمندان اسلامى در حفظ اين امانت الهى ، سختى هاى زيادى را متحمّل شده و زيان ها ديده اند، ليكن با همه اين احوال ، كتاب هاى حديثى بسيارى در اثر حوادث و اتّفاقات ارضى و سماوى از بين رفته و نسل هاى بعد را از استفاده بهينه از اين آثار ارزشمند ، بى بهره ساخته است . سختكوشى محقّقان و مصنّفان براى احيا و حفظ بقاياى اين گنجينه هاى پُربها ، درمانى است براى رفع آلام ناشى از اين ضايعه تأسّف بار، و روزنه اميدى است براى بارور شدن و شكوفايى شكوفه هاى بوستان دين.

 گرايش به حديث و تحقيقات حديثى در ميان طبقات روشن فكر نيز پديده اى است كه امروزه ، هم در مراكز و مدارس علمى و دينى ، و هم در آموزشگاه ها و دانشگاه ها به خوبى به چشم مى خورد و پويندگان اين رشته ، در جريان پژوهش هاى علمى خويش ، ضمن گذراندن دوره هاى

 حديث شناسى ، دستْ مايه كوشش خود را به صورت پايان نامه (رساله) ارائه داده اند و اساتيد فن ، ضمن بررسى و قضاوت ، آنها را مورد تجزيه و تحليل قرار داده و گواهى علمى لازم را به نگارندگان اعطا كرده اند.

 رشد و شكوفايى تحقيقات علمى در هر زمينه ، نياز به يك سلسله ابزار و وسايل خاص دارد . نگارش پايان نامه هاى حديثى نيز با كند و كاو در منابع با ارزش حديثى امكان پذير است . دانش پژوهان حديث ، طبق سليقه و ذوق سليم خود ، با همراهى و هميارى استادان ورزيده ، با سعى و تلاش و پيگيرى مداوم و با صرف اوقات بسيار و حضور در كتاب خانه هاى عمومى و تخصّصى و با استفاده از منابع گردآورى شده در اين كتاب خانه ها ، با انگيزه والا و نگرشى ژرف ، به تحقيق در موضوعات دلنشين حديثى پرداخته اند و پايان نامه خود را تدوين كرده ، ضمن درج يك چكيده يا نمايه و يا فهرست موضوعى ، شكل زيبايى به كار خود داده اند و همين ، باعث شده كه بسيارى از اين پايان نامه ها در زمره آثار با ارزش علمى قرار گيرند و بسيارى از پويندگان ، براى تحقيقات خود ، از آنها به عنوان راهنما و ابزار كليدى استفاده كنند . به عبارتى ، امروزه ، گردآورى اين پايان نامه ها در مراكز پژوهشى و كتاب خانه هاى تخصّصى ، از پيشْ نيازهاى تحقيق علمى به شمار مى آيد.

 مجموعه حاضر ، حاوى اطّلاعات كتابشناختى و گزارش هايى از پايان نامه هاى حديثى موجود در كتاب خانه تخصصى «مركز تحقيقات دارالحديث قم» است كه با همكارى اساتيد محترم و با مساعدت برخى مراكز علمى ـ پژوهشى ، تا پايان اسفند ماه ۱۳۸۲ ، فراهم آمده اند.

 شيوه كار به اين صورت است كه پس از ذكر عنوان هر پايان نامه،

 نخستْ به موضوع آن و هدف نگارنده از نوشتن پايان نامه اشاره مى گردد . سپس ، گزارش گونه اى از عملكرد وى در پايان نامه و در ضمن آن ، عناوين و موضوعات هر فصل و هر باب ، به اختصار ، بيان مى شود . پايان نامه هايى كه داراى چكيده يا خلاصه بوده اند، همان چكيده يا خلاصه ، با كمى تغيير ، آورده شده است .

 براى سهولت دسترس محقّقان به موضوعات و عناوين موجود در پايان نامه ها، گردآورى اين مجموعه بر اساس ترتيب الفبايى عناوين پايان نامه ها صورت گرفته است و در خاتمه نيز فهرست هاى الفبايى عناوين پايان نامه ها ، پديدآورندگان ، استادان راهنما و مشاور و نيز نهادهاى آموزشى ـ پژوهشى مربوط ، استفاده از آن را آسان تر نموده است.

 به يارى خدا معرّفى اجمالى پايان نامه هاى حديثى ادامه خواهد يافت.