عنوان بخش اول،آشنایی با کاکتوس می‌باشد.
کاکتوس از گیاهان گوشتی و آبدار است که معمولا در آب و هوای گرم و خشک
می‌روید.مانند آمریکای جنوبی، استرالیا و..و چه بسا از همین مناطق به نقاط
دیگر انتشار یافته است.این گیاه برای سازش با محیط تکامل خاصی یافته است.از
جمله کم شدن حجم برگ و تبدیل آن به خار،برای کاهش تعرق و جلوگیری از هدر
رفتن آب که این خود باعث گردیده است بتواند مقادیر زیادی رطوبت را در خود
ذخیره کند.این خارها همچنین محافظت گیاه را نیز بر عهده دارند.ویژگی و
مشخصهء ویژه خانواده کاکتوسها،داشتن برآمدگی‌های نرم در سطح ساقه به
نام(آرئول)1می‌باشد.که خارها از میان آرئول بیرون می‌آیند.کاکتوس دارای
گل‌های بسیار زیبا و در عین حال با عمر کوتاه است.این گیاه
ریشه‌های نیرومند و گسترده‌ای دارد.برای جلوگیری از تابش آفتاب و در نتیجه سوختگی،دارای کرک‌های سطحی نیز می‌باشد.
بهترین محل نگهداری کاکتوس در منازل،در پشت
پنجره‌های آفتابگیر می‌باشد.در مبحث بعدی بخش اول تفاوت کاکتوس با گیاهان
گوشتی دیگر ذکر شده است که در این مورد باید گفت که گیاهان گوشتی همه
ویژگی‌های کاکتوس را دارند جز داشتن آرئول که ویژه کاکتوس است.
بخش دوم:در ابتدا در بارهء خاک،آب و...میزان
احتیاج کاکتوس به هر یک از این موماد توضیح داده شده است که در این مورد
باید گفت:کاکتوس در آب و هوای گرم،نیاز به خاکی سبک دارد تا از فضاهای
موجود،آب بتواند نفوذ کند(خاک شنی)در حالی که در آب و هوای سرد که به
آبیاری بسیار اندکی نیاز دارد بهتر است در خاک سنگین مانند خاک رس،نگهداری
شود.از لحاظ PH خاک،بهترین PH در حدود 7 یا خنثی است.که در این زمینه در
صفحهء 25 کتاب خاک دارای ترکیب PH مناسب نوشته شده است.
کود مناسب برای کاکتوس،ترکیبی از ازت-فسفر و
پتاسیم است که در این میان باید میزان ازت کمتر و پتاسیم بیشتر از بقیه
باشد.در این بخش کتاب در بارهء نوعی خاک به نام خاک پیت صحبت شده است.این
خاک در پرورش کاکتوس کاربرد فراوان دارد.در مواقعی که احتیاج به حمل
کاکتوس به مسافت طولانی می‌باشد،آن را در خاک پیت قرار می‌دهند.کاکتوس به
دلیل ذخیره رطوبت در خود،به آبیاری کمتری نیاز دارد (در زمستان هر ماه یک
بار).که البته میزان آب به شرایط آب و هوایی محیط،شرایط خاک و...بستگی
دارد.نور تابیده شده به کاکتوس تأثیر زیادی در شکل ظاهری آن دارد.کاکتوس
گیاهی نورپسند است و معمولا در نور زیاد،گل‌های آن زیاد و متنوع می‌شود.
هنگامی که فراهم آوردن نور کافی امکان ندارد
بهتر است از نور مصنوعی استفاده کنیم.مثلا روشن کردن چراغ 40-60 واتی.این
نوردهی باید به طور یکنواخت باشد(چند لامپ مهتابی با هم).در قسمت دیگر این
بخش در باره خواب زمستانی یا استراحت گیاه توضیح داده شده است.کاکتوس در
مواقعی که در شرایط سخت محیطی قرار می‌گیرد،مثلا کمبود نور،سردی هوا و...به
استراحت می‌پردازد.در این حال روزنه‌های سطح خود را می‌بندد تا تعرق کمتر
صورت بگیرد.در دوره استراحت به آب خیلی کمی احتیاج دارد.زمان و مدت
استراحت در کاکتوسها بسته به نوع آن متفاوت است. گروهی اصلا احتیاجی به
استراحت ندارند و در طول سال فعالیت می‌کنند(کاکتوس اپی فیلوم).آبیاری در
زمان استراحت فقط در حد زنده ماندن گیاه انجام می‌شود.
بخش سوم:در این بخش در بارهء شیوه‌های تکثیر و ازدیاد کاکتوسها صحبت شده است.که در عمل به چهار روش تقسیم می‌شوند.
1.قلمه زدن:این عمل در بهار و تابستان انجام
می‌شود.روش کار به این صورت است که اندام انتخابی را جدا می‌کنیم و در
جریان هوا قرار می‌دهیم.سپس در ماسه و خاک برگ پوسیده می‌گذاریم.بعد از
مدتی قلمه‌ها ریشه‌دار می‌شود و گیاهی تازه را ایجاد می‌کند. در گرفتن
قلمه از ساقه می‌توان ابتدا ساقه را تکه تکه کرد و سپس آن را در خاک قرار
داد.
2.پاجوش:کاشت گیاهان کوچکی که در کنار یا زیر
شاخه اصلی گیاهان بزرگتر کاکتوس بوجود می‌آیند،این گیاهان را جدا نموده و
در مخلوط خاک ماسه‌ای مرطوب در سایه می‌کارند تا ریشه‌دار شود.
3.پیوند زدن:از اواخر فصل بهار تا پایان فصل
تابستان انجام می‌شود.در این روش پیوندک2را در چند سانتیمتری جوانه انتهای
ساقه یا شاخه به طور افقی می‌بریم.آنگاه سه پایه3را با تیغ یا چاقویی
قطع می‌کنیم و روی هم سوار می‌کنیم.سپس با سرانگشت روی پایه و پیوندک
فشار وارد می‌کنیم تا حباب‌های هوا خارج شود.در باره اهمیت پیوند زدن در
کاکتوس می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:تکثیر کاکتوس‌های دیرگل یا
کاکتوس‌هایی که اصلا گل نمی‌دهند.جلو انداختن زمان گلدهی و...پیوند زدن
شامل انواع زیر است:
الف:سطحی:با چاقوی تیز،برش افقی روی سطح پایه
و پیوندک ایجاد می‌کنیم و دو سطح را روی هم قرار می‌دهیم و با نوار
چسبناکی آن را محکم می‌کنیم.
ب:شکافی:در وسط پایه شکاف V شکل ایجاد کرده و
پیوندک را در آن قرار می‌دهیم.ج:مورب:پایه و پیوندک را اریب برش داده و با
نخ هر دو را محکم می‌کنیم.
د:پیوند خواب:پیوندک بر روی پایهء بدون ریشه پیوند زده می‌شود.
4.بذر:بذر کاکتوس را می‌کاریم،این کار در آغاز
بهار تا تابستان انجام می‌شود(تا گیاه زمان کافی برای رشد تا فرا رسیدن
سرما را داشته باشد).کاکتوس روییده از بذر را کاکتوس دانه زاد
می‌گویند،هنگامی که کاکتوس به حدی بزرگ شد که جا برای رویش نداشت گیاه را
در آورده و درون خاک و ماسه که از تهویه مناسب و نور کافی برخوردار است
قرار می‌دهیم.این عمل را نشاء می‌گوییم.
در بخش چهارم در باره مراقبت و نگاهداری
کاکتوسها توضیح داده شده است.نگهداری کاکتوسها بسیار آسانتر از سایر
گیاهان است.زیرا از هر جهت گیاهان بسیار مقاومی هستند.
در کاکتوس‌های در حال گل دادن جا به جایی
زیاده از حد باعث از درست رفتن گل‌ها می‌شود.نگاهداری کاکتوس در فضای باز
با فراهم آوردن شرایط آب و هوای مناسب امکان پذیر است.که در این مورد
ابتدا کاکتوس را در گلدانی قرار می‌دهیم تا به سازگاریش با آب و هوا مطمئن
شویم.
در این قسمت کتاب شرایط و روش‌های نگهداری
کاکتوس در هر یک از فصول مختلف سال توضیح داده شده است.در نقاطی مانند
نواحی جنوبی کشور،می‌توان کاکتوسها را حتی در فصل زمستان در هوای آزاد
پرورش داد.در ادامه بخش در بارهء کاکتوس‌های وارداتی صحبت شده است.این
گروه از کاکتوسها چون از کشور دیگر وارد می‌شوند باید در آبیاری،کوددهی
و...آنها با دوراندیشی و درست عمل کرد.
بخش پنجم،در باره آفات و بیماری‌های کاکتوس
نوشته شده است.کاکتوسها با دارا بودن تیغ تا اندازهء فراوانی از آفات و
امراض در امانند.باید متذکر شد که رشد غیرعادی یک کاکتوس نشانگر کم و زیاد
بودن یکی از عوامل رشد مانند رطوبت،دما و...می‌باشد.در ادامه بخش،نکاتی
راجع به روش‌های پیشگیری از این آفات ذکر شده است.از جمله تشخیص نوع حشره
یا عامل بیماری،عدم استفاده از حشره کش شیمیایی و... از جمله حشرات مضر
برای کاکتوسها می‌توان شته، کنه،شپش‌های سپردار و حلزون را نام برد.در
این قسمت توضیحی در باره بیماری‌های قارچی روی کاکتوس داده شده است.علل
بروز قارچ در کاکتوس می‌تواند آبیاری بیش از حد،وجود بریدگی یا شکستگی در
سطح کاکتوس،هجوم لار و حشرات و...باشد که از بین بردن این قارچ با استفاده
از قارچ کش‌ها عملی است.شاید عجیب به نظر آید اگر بگوییم کاکتوسها علاوه
بر نور،رطوبت و...باید از لحاظ روانی نیز تأمین شوند.باید به این گیاه
دوستی و مهر ورزید و در نگهداری آن کوشید.مثلا کاکتوس تمایل دارد زیاد جا
به جا نگردد و خود را با زاویه نور تطبیق دهد.بهتر است این نیاز را برآورده
سازیم.
در انتهای فصل در باره دگر بختی کاکتوسها
توضیح داده شده است.چنانچه کاکتوس‌هایی را که دارای ریشه ضعیف هستند،برای
محکم شدن پایه آنها پیوند بزنیم در این حال کاکتوس شکل غیر عادی می‌یابد
و می‌گوییم دچار دگرریختی شده است.برای جلوگیری از این امر باید گیاه را
در شرایط سخت محیطی قرار دهیم.تغییر شکل یک کاکتوس از بین هزاران کاکتوس
که جنبهء ژنتیک دارد را دگرریختی می‌گویند،در ادامه این بخش در بارهء
تولید و پرورش کاکتوس در ایران صحبت شده است.پرورش کاکتوس در اروپا و
بویژه امریکا که کاکتوس بومی است،کاری تازه نیست و رونق زیادی دارد.در
ایران پرورش کاکتوس پیشینهء چندانی ندارد.اولین بار این گیاه به طور جزئی
همراه با گیاهان زینتی دیگر در دوران قاجار وارد ایران شد.ولی به مرور
زمان به دلیل عدم نگهداری و پرورش درست این گیاه تعداد گونه‌های بسیار کمی
از آن باقی مانده است.گونه‌های مهم آن در ایران شامل ایونتیاها که به
دلیل شکل گرد و زبان مانند آن ایرانیان شوخ سرشت به آن لقب زبان مادر شوهر
را داده‌اند.چون زمان رشد تا رسیدن به مرحلهء عرضه در بازار در این گیاه
نسبتا طولانی و مقرون به صرفه نیست،در کشور ما چندان علاقه‌ای به پرورش
این گیاه وجود ندارد.در هر حال زمان زیادی طول می‌کشد تا این گیاه جایگاه
خود را در بین ایرانیان بازیابد.
بخش ششم:در این بخش در بارهء 60 جنس از
کاکتوسها صحبت شده است که برای هر یک به طور کامل شجرنامه و ویژگی‌های
کاکتوس،زادگاه،شرایط سازگاری و...به همراه تصاویری از آنها آورده شده است.
تصویر صفحات 117(پارودیا)و 202(ملوکاکاتوس)
محاسنی چند را در این کتاب می‌توان برشمرد:از
جمله آوردن فهرست منابع و مأخذ مطالب برای مراجعه و تحقیق بیشتر در باره
این گیاهان زیبا و اعجاب انگیز، معرفی بسیار جامع و کاکتوس و شناساندن نحوه
پرورش و نگهداری این گیاهان ناشناخته و نشان دادن انواع جنس‌های کاکتوس
در بخش ششم کتاب و آشنایی با انواع کاکتوسها.
کتاب دارای معایبی نیز می‌باشد:مانند
1-انسجام نداشتن مطالب و پراکنده بیان کردن هر مبحث(مثلا در مورد رطوبت به
طور تکه تکه در چهار قسمت کتاب توضیح داده شده است که می‌توان همهء این
مطالب را در یک قسمت بیان کرد.)
این کتاب برای رشته‌های مهندسی کشاورزی، گیاه‌شناسی،علاقه‌مندان به محیط زیست و پرورش گل و گیاه مفید می‌باشد.