تاریخ حدیث شیعه در سده های 8 تا 11 هجری
سخنى با خواننده
حديث، در طول حيات خويش، از بدو ظهور تا كنون، فراز و نشيبهاى بسيارى
به خود ديده است. شناخت اين مسير و ويژگىهاى آن را «تاريخ حديث» بر عهده
دارد- كه رشتهاى واسطه ميان دو دانش حديثشناسى و تاريخ است-.
چگونگى ظهور حديث، برخورد صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان
معصوم با آن و نيز شيوههاى برخورد عالمان بزرگ با اين منبع مهم و اصلى
شريعت، از مباحث مهم تاريخ حديث به شمار مىآيد.
مطالعه تاريخ حديث، شرط لازم براى تحقيق صحيح در حوزههاى مختلف علوم
حديث است؛ چرا كه به هر حال، حديث، يك پديده تاريخى است كه نمىتوان بدون
در نظر گرفتن مسير تاريخىاش، در زواياى آن، بحث دقيقى ارائه كرد. قطعاً
مطالعه در سند حديث يا متن آن و يا هر موضوع ديگرِ مرتبط با آن، به صورت
موردى و بدون توجه به همه يا بخشهايى از تاريخ حديث، تنها مطالعهاى ذهنى و
انتزاعى خواهد بود و در موارد بسيارى، بيم آن وجود دارد كه نتيجه اين گونه
مطالعات، به دور از واقعيت باشد.
از سوى ديگر، حديث، به عنوان پديدهاى تاريخى، مورد هجوم شبهات تاريخى
هم قرار گرفته است؛ شبهاتى كه نمىتوان آنها را بدون مطالعه تاريخ حديث،
پاسخ گفت.
به علاوه، اتصال حديث به عصر معصوم و در امان ماندن آن از دستان تحريفگر
پيدا و پنهان را بايد با مطالعات تاريخى به اثبات رساند و بِدين گونه،
پشتوانه علمى حديث را شناخت و شناساند.
با توجه به اين مجموعه ضرورتها، گروه تاريخ حديثِ «پژوهشكده علوم و
معارف حديث» بر آن شد تا مطالعه جامعى را در اين موضوع، به انجام رسانَد.
بر اين اساس، مجموعه «تاريخ حديث شيعه (از قرن اوّل تا عصر حاضر)» پىريزى
گرديد.
در اين مجموعه، به ترتيب تاريخى، اطلاعات مربوط به حديث شيعه را گرد
آوردهايم. مباحثى كه در هر دوره موردبحث (يا در هر يك از مقالات) موردتوجه
بودهاند، عبارتاند از: شرايط اجتماعى- فرهنگى، حوزههاى علمى-
جغرافيايى، عالمان حديث پژوه، زمينههاى فعاليتهاى حديثى، گونههاى
نگارشهاى حديثى، علوم حديث، اجازات و مشايخ اجازه. معرّفى مهمترين
فعاليتهاى حديثى هر عصر نيز از ديگر اطلاعات موجود در اين مجموعه است.
عناوين مجلّدات اين مجموعه، به قرار زير است:
جلد اوّل. تاريخ حديث شيعه از شكلگيرى تا پايان سده سوم هجرى
جلد دوم. تاريخ حديث شيعه در سدههاى چهارم تا هفتم هجرى
جلد سوم. تاريخ حديث شيعه در سدههاى هشتم تا يازدهم هجرى
جلد چهارم. تاريخ حديث شيعه در سدههاى دوازدهم و سيزدهم هجرى
جلد پنجم. تاريخ حديث شيعه از آغاز سده چهاردهم هجرى تا امروز.
كتاب حاضر- كه به صورت تفصيلى، تاريخ حديث شيعه را در قرنهاى هشتم و
نهم هجرى (مقاله اوّل) و نيز قرنهاى دهم و يازدهم هجرى (مقاله دوم) بررسى
كرده است- در واقع، سومين مجلّد از مجموعه پنج جلدى تاريخ حديث شيعه است كه
به يارى خدا، بهتدريج، به دست نشر سپرده خواهد شد.
در اين جا بر خود، لازم مىدانيم كه از زحمات آقايان علينقى خدايارى و
الياس پوراكبر- كه نگارش اين جلد را به عهده داشتهاند- كمال تشكّر را به
عمل آوريم.
اميدواريم كه با يارى خداوند بزرگ، ساير مجلّدات اين مجموعه و فهرستها و نمايههاى آن نيز به زودى آماده نشر گردد.